بصیرت مداحی

خواندن روضه‌ی مکشوف [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : خواندن روضه‌های مکشوف در روضه‌خوانی محرم و غیر آن چه حکمی دارد؟

 پاسخ : باید روضه به‌گونه‌ای باشد که نه موجب قساوت قلب شود و نه موجب وهن مذهب

مفهوم ناموس و حکم گفتن ناموس خدا به حضرت زینب [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : ما به محارم می گوییم ناموس، در برخی مداحی‌ها به حضرت زینب میگویند ناموس خدا، این حرف گناه نیست؟ لطفاً کمی توضیح دهید؟

 پاسخ : ناموس به معنای شیء مقدس است حتی به حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه الشریف) ناموس دهر گفته می‌شود و ناموس به معنای سر و صاحب سر است.

مدّاحى‌ مطلوب [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : ملاک مداحی مطلوب چیست؟

 پاسخ : استفاده از مدّاحى مدّاحانى كه از اشعار كفرآميز و آميخته با غلو يا خلاف واقع استفاده نكنند و سبك و آهنگ آن‌ها مناسب مجالس لهو و فساد نباشد اشكالى ندارد.

خطاب امیر المومنین به سایر ائمه علیهم‌السلام [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : دادن لقب امیرالمؤمنین به امامان دیگر شرعاً چه حکمی دارد؟

پاسخ : این لقب از القاب مخصوص حضرت علی علیه‌السلام است

گفتن اذكاري مانند يا زهرا يا عباس [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : گفتن اذكاري مانند يا زهرا يا عباس شرك و شريك آوردن براي خداست؟

 پاسخ : چنانچه منظور تقاضای شفاعت در پیشگاه خداوند باشد مانعی ندارد بلکه عین توحید است.

گفتن رضی‌الله‌عنه به قاتلین حضرت زهرا سلام‌الله علیها [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : آیا استفاده از لفظ رضی‌الله‌عنه یا رضی‌الله‌عنها در مورد مسببین شهادت حضرت زهرا چه حکمی دارد؟

پاسخ : این کار را ترک کنید مگر در مواردی که ضرورت اقتضاء کند.

اشعار و الفاظ نامناسب در عزاداری [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : اگر اشعاری مانند؛ « قنداقه حسین شرف عرش اعظم است صد مرده زنده می‌شود از ذکر یا حسین» من عبد حسین گردیدم، من سگ حسینم، در مدّاحى خوانده شود آیا گوش دادن به آن مشکل دارد؟

 پاسخ : عزاداري خامس آل عبا از مهم‌ترین شعائر ديني است و هیچ‌کدام از این اشعار مناسب مقام با عظمت سالار شهیدان کربلا نیست همچنین این‌گونه تعبیرات شایسته عزاداران حسینی نیست لذا بايد از سخنان و اشعاري كه متناسب با عزاداران اهل‌البیت نيست جداً خودداري شود زيرا حضرت سيدالشهدا از این‌گونه امور بيزار است.

نوکر و غلام اهل‌بیت علیهم‌السلام خطاب کردن انبیاء علی نبینا و آله السلام [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : آیا درست است که حضرت موسی و حضرت عیسی (ع) را غلام و یا نوکر اهل‌بیت (ع) بخوانیم؟

پاسخ : گفتن این نوع عبارات مناسب نیست.

مقایسه مقام شهدای کربلا با پیامبران اولوالعزم [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : جمعى از مدّاحان سعى دارند مقام والاى شهداى کربلا را با انبیاى پیشین مخصوصاً پیامبران اولوالعزم یا اصحاب خاص پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه وآله) مقایسه کنند، این کار چه حکمى دارد؟

 پاسخ : ادب و احترام ایجاب می‌کند که ما مقام همه آن‌ها را والا بدانیم و از مقایسه و برترى آن‌ها بر یکدیگر بپرهیزیم و بگوییم: همه از اولیاءالله بودند و ما به همه آن‌ها عشق می‌ورزیم.

بکار بردن تعبیر (ارباب) برای امام حسین علیه‌السلام [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : آیا به کار بردن کلمۀ ارباب در مورد امام حسین علیه‌السلام مثلاً بگوید (ارباب من حسین) چه حکمی دارد؟ پاسخ : حرام نیست ولی تعابیر مناسب‌تر باشد.

تكرار بندي از نوحه توسط بانوان به‌صورت گروهي [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : آيا در مراسم نوحه‌خوانی شام غريبآن‌که به‌صورت دسته سینه‌زنی در کوچه‌های روستا انجام می‌شود تكرار بندي از نوحه به‌صورت گروهي توسط بانوان محجبه به‌نحوی‌که صداي آن‌ها به‌صورت تكي شنيده نشود و همه باهم بدون تداخل با گروه آقايان بخشي از نوحه را تكرار كرده و سينه بزنند داراي اشكال شرعي می‌باشد يا خير؟

 پاسخ : مانعی ندارد ولی احتیاط آن است که این کار را ترک کنند.

مداحی با حالت غنا [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : مدّاحی‌هایی که حالت غنا دارد چه حکمى دارد؟

پاسخ : هرگاه آن صدا متناسب مجالس لهو و فساد باشد، جایز نیست.

سبک‌های نامناسب مداحی [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : استفاده از سبک‌های امروزی در مداحی چه حکمی دارد؟

 پاسخ : از جمله اموري که باعث وهن مذهب می‌شود سبک‌هاي نامناسب مداحی‌هایی است که اخیراً به وجود آمده است، استفاده از سبک‌هاي مناسب مجالس لهو و فساد مخصوصاً شیوه‌های غربي و گوش دادن به آن‌ها جايز نيست.

عبارت لایمکن الفرار من عشق الحسین [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : آیا گفتن این جمله که لایمکن الفرار من عشق الحسین صحیح است؟

پاسخ : گفتن این جمله مانعی ندارد.

عبارت کلنا عباسک یا زینب [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : به کار بردن عبارت کلنا عباسک یا زینب (سلام‌الله علیها) آیا اشکال دارد؟

 پاسخ : اشکال ندارد اما بهتر است شعارهای مناسبت‌تری انتخاب کنند.

روضه‌خوانی و مداحی توسط خواننده [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : کسی که در مجالس عروسی می‌خواند آیا می‌تواند برای مجالس روضه نیز بخواند؟ یا استفاده از سیستم صوتی مجالس لهو برای مجلس عزا جایز است؟

 پاسخ : 1- اشکال دارد. 2- سیستم صوتی اشکالی ندارد.

کل کشیدن در عزاداری [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : در بعضی شب‌های محرم بعضی از مداحان کل می‌کشند، آیا این کار اشکال دارد؟

پاسخ : آری؛ اشکال دارد.

انجام حرکاتی خاص هنگام ذکر نام ائمه معصومین علیهم‌السلام [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : اخیراً مداحان و بعضی از روحانیون به مخاطبین اعلام می‌دارند دست‌های خود را بلند کرده و چند مرتبه ذکر یا حسین - یا زهرا - یا صاحب‌الزمان و یا آنکه دست راست را روی سینه گذارده و بگوئید السلام علیک یا اباعبدالله. آیا این‌گونه حرکات ازنظر شرع چه حکمی دارد؟

پاسخ : هیچ‌کدام از این‌ها دلیل معتبری ندارد.

تلفظ ناصحیح نام امام حسین علیه‌السلام [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : ذکر نام ائمّه در مدّاحى به شکلى که به‌طور واضح تلفظ نشود و یا به‌گونه‌ای دیگر تغییر کند مثلاً «حوسین» به‌جای «حسین»(علیه‌السلام) گفته شود، چه حکمى دارد؟

 پاسخ : باید از این‌گونه تکرار نام امام (علیه‌السلام) اجتناب کنند.

ابراز وفاداری به ائمه معصومین علیهم‌السلام با استفاده از کلمات نامناسب [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : نام کلب رقیه براى خود انتخاب کرده‌ام که وفاى سگ را می‌رساند، چراکه اگر آدم بتواند به‌اندازه سگ وفا داشته باشد یقیناً به انسانیت می‌رسد مانند رسول ترک که در خواب او را به‌صورت سگ امام حسین (علیه‌السلام) دیده‌اند که از حضرت محافظت می‌کند و به مقام انسانیت رسید. آیا با این ‌وجود دلیلى براى مخالفت وجود دارد؟ اگر اشتباه است چرا بزرگان این حرف را می‌زدند؟

پاسخ : توجّه داشته باشید هرزمانی اقتضایى دارد. در عصر ما عدّه‌ای از دشمنان، در انتظار بهانه‌ای هستند که جلوى پیشرفت اسلام و تشیّع را در جهان بگیرند و این موضوعات را بهانه می‌کنند؛ و با اینکه می‌دانیم گفتن این تعبیرات واجب نیست امّا ممکن است مانع پیشرفت مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) شود، آیا در چنین شرایطى گفتن این تعبیرات خوب است؟!

مدح حضرت علی علیه‌السلام با اسامی و صفات خداوند [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : اگر مدح حضرت علی علیه‌السلام را با این شعر بخوانی علی اول علی آخر علی ظاهر علی باطن چه حکمی دارد؟

پاسخ : بهتر است از این تعبیرات صرف‌نظر شود و سایر فضایل مهم آن حضرت را بیان کنند.

تشبیه شهدای کربلا به اسطوره‌های باستانی [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : آیا تشبیه حر بن یزید ریاحى در شعر، به رستم، پهلوان ایران باستان، آیا در شأن این شهید کربلا می‌باشد؟

پاسخ : حر بن یزید ریاحى، مسیرى غیر از مسیر رستم و امثال او داشت.

زبان حال در عزاداری [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : بسیارى از اشعار، مربوط به میراثی شهداى کربلا و ائمّه هدى (علیهم‌السلام) جنبه زبان حال دارد، آیا این کار مجاز است؟

 پاسخ : منظور از زبان حال آن است که حالت آن بزرگواران چنین تعبیراتى را اقتضا می‌کند و این کار به دو شرط جایز است: نخست اینکه، واقعاً این سخنان مناسب چنان حالتى باشد و دیگر اینکه، معلوم باشد که زبان حال است نه زبان قال.

انعکاس مظلومیت امام حسین علیه‌السلام و یارانش [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : آیا انعکاس بیش از حدّ مظلومیت امام حسین (علیه‌السلام) و یارانش صحیح است؟

پاسخ : به‌یقین قربانگاه عاشورا یک صحنه غم‌انگیز و گریه خیز بود ولى هرگز نباید روح حماسى آن را در کنار بیان مظلومیت آن بزرگواران فراموش کرد. بلکه شاعران باید ضمن اشعار سوگوارى جنبه‌های حماسى عاشورا را به نظم کشند، همان‌گونه که در قرون اخیر توجّه شایانى به آن امر شده است و خطبا و مدّاحان به آن اهمیت می‌دهند.

بیان خواب در عزاداری [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : بعضى از خطبا اصرار دارند که در منابر خود از خواب‌های مختلفى که درباره مسائل مربوط به عزادارى یا غیر آن است بهره بگیرند، آیا این کار درست است؟

 پاسخ : گرچه گاهى خواب‌ها پرده از روى مسائل مهمی برمی‌دارد ولى با توجّه به اینکه خواب، شرعاً حجّت نیست نباید در منابر، زیاد روى آن تکیه کرد.

توصیه به مداحان [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : چه توصیه‌ای به مدّاحان در مورد کیفیت اشعار، نوحه‌ها و مدیحه‌سرایی مناسب شئونات اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دارید؟

 پاسخ : عزادارى ائمّه اطهار (علیهم‌السلام)، مخصوصاً خامس آل عبا (علیه‌السلام)، از افضل قربات است و سرودن و خواندن اشعارى که حاکى از مظلومیت و زحمات و فداکارى آن حضرات باشد کار بسیار خوبی است ولى باید از هرگونه کارى که باعث هتک حرمت آن بزرگواران می‌شود و موجب وهن مذهب در نظر دیگران می‌گردد و به بدن آسیب می‌رساند پرهیز گردد؛ و تعبیراتى که در عرف، توهین‌آمیز است، مانند نسبت سگ به خود دادن، یا صداى حیوانات درآوردن، هیچ‌کدام مناسب مجالس عزادارى نیست؛ و باید به همه نصیحت کنند که از این امور که باعث وهن این مراسم بزرگ می‌شود و موجب ناراحتى حضرت بقیّه الله عجّل الله تعالى فرجه الشریف می‌گردد، پرهیز کنند.

مقابله با خرافه گویی بعضی از مداحان [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : آیا معظّم له اخیراً درباره ضرورت مقابله با خرافه گویى هاى برخى از مدّاحان سخن گفته‌اند؟

 پاسخ : آرى مطالبى در این زمینه گفته‌ایم زیرا اخیراً بعضى از مدّاحان ناآگاه و بی‌خبر، اشعار کفرآمیزى را در مجالس عزادارى می‌خوانند که اگر معنى آن را بفهمند سبب خروج آن‌ها از اسلام می‌شود. بر همه لازم است که امربه‌معروف و نهى از منکر را در این مسئله مهم فراموش نکنند و جاهلان خطاکار را به وظایف خود آشنا سازند و بهانه به دست دشمنان بهانه‌جو ندهند و لازم است از چنین مجالسى دورى کنند.

رهنمودهای معظم له خطاب به مداحان [اشعار مدیحه و نوحه]

پرسش : برخی از توصیه‌های حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی خطاب به مداحان را بیان نمایید؟ پاسخ : مدّاحان عزیز شایسته است نکات زیر را رعایت نمایند. 1

. سخنان این عزیزان باید برگرفته از مدارک معتبر (کتاب و سنّت) باشد و شأن و مقام امام حسین (علیه‌السلام) و شهداى والامقام کربلا در محتواى اشعار به‌طور کامل حفظ‌شده و اهداف این قیام عظیم براى عموم تبیین گردد.

2. ازآنجاکه مدّاحى ترکیبى از علم و هنر است، نسل‌های قدیمى، تجربیات خود را به نسل جوان منتقل کنند و با آموزش عقاید، سطح فکر و اندیشه دینى آنان را بالا ببرند

. 3. همچنین نسل جوان احترام به پیش‌کسوتان را در این مجالس حفظ کنند

. 4. از چراغ سبز نشان دادن نسبت به گناه، به خاطر عزادارى در مجالس وعظ و مدّاحى اجتناب شود و توصیه به تقوى گردد

. 5. هرچند دین از سیاست جدا نیست، ولى غلتیدن مدّاحان در مسائل جناحى صلاح نیست

. 6. برخى قصد دارند خرافات را با واقعه عاشورا مخلوط کنند و دشمن نیز از این مسئله سوءاستفاده می‌کند و به دین ضربه می‌زند. مراقبت نمایند!

 7. مراقب باشید کارهایى که بدعت‌آمیز است وارد مقوله عزادارى نشود.

 8. آهنگ مدّاحان محترم نباید شباهت با آهنگ‌های مجالس لهو و فساد داشته باشد و از سبک‌هاى نامتناسب و مبتذل در مدّاحی‌ها بهراسید و دوری‌کنید.

9. اجازه ندهید آلات موسیقى، آگاهانه یا ناآگاهانه در مجالس عزادارى استفاده شود.

10. از روضه و مصیبت‌های سخت، حتّى الامکان پرهیز شود.

 11. از طرح کردن مسائلى که بوى غلو درباره ائمّه دین (علیه‌السلام) و سایر بزرگان می‌دهد، اجتناب گردد.

 12. از مسائلی که بوى کفر می‌دهد اجتناب شود و حریم خدا، پیامبر و ائمّه اطهار (علیهم‌السلام) را حفظ کنید.

 13. تقویت نظام، رهبرى و مراجع باید مدنظر قرار گیرد و عشق به امام زمان (عج) در همه مجالس به‌عنوان اساسی‌ترین مطلب، زنده نگه‌داشته شود.

14. اجازه ندهید در مجالس عزادارى عدّه‌ای برهنه شوند زیرا این‌گونه عزاداری‌ها در سیره ائمّه (علیهم‌السلام) روایت نشده است و بهانه دست دشمن ندهید.

 15. عزادارى به صورتی نباشد که آسیب جدی به بدن برسد زیرا شرعاً درست نیست.

16. اجازه ندهید برخى تعبیرات موهن در عزادارى به‌کاربرده شود.

 17. وعاظ و مدّاحان محترم باید وقت نماز را رعایت نموده و در وقت نماز برنامه‌ای جز نماز نداشته باشند.

 18. مجالس طورى نباشد که موجب خستگى و دل‌زدگی مردم به‌ویژه جوانان گردد.

19. مدّاحان باید مناعت طبع را رعایت کنند و مواظب باشند با رفتار و گفتار خود به دین ضربه نزنند.

20. اگر براى جایى دعوت شدید هیچ‌گاه خلف وعده نکنید

. 21. حریم یکدیگر را در مجالس حفظ کنید.

 22. در عزادارى زیاده‌روی نکنید.

 23. سعى کنید خودستایى در برنامه‌هاى خود نداشته باشید. اگر تواضع کنید بزرگ می‌شوید.

24. عمل شما باید طورى باشد که متناسب با موقعیت شما باشد؛ و بدانید قدم، جاى پاى شاعرانى چون فرزدق می‌گذارید و متخلّق به اخلاق حضرت امام حسین (علیه‌السلام) و یارانش باشید تا سخنان شما بر دل نشیند و به مصداق «کونوا دعاة للناس بغیر السنتکم»(1) همه شنوندگان از آن‌ها الگو گیرند. به‌یقین این مراسم عظیم با شرایط فوق خارى در چشم دشمنان و سبب تقویت اسلام و مسلمین است. موفّقیّت همه عزیزان را در سایه الطاف الهى و عنایات خاصه سالار شهیدان کربلا (علیه‌السلام) مسألت داریم.

منبع: سایت پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی

https://www.makarem.ir/main.aspx?more=1&catid=46918&typeinfo=21&lid=0&pageindex=0